دامنه نوسانی

آخرین جزییات از طرح «تغییر دامنه نوسان»

سرپرست فرابورس ایران گفت: هیئت مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار، در حال بررسی طرح هایی برای تغییر دامنه نوسان هستند.

به گزارش مشرق، به گفته سرپرست فرابورس ایران، در دستورالعمل جدید بازارگردانی، یکسری اختیارات از جمله تصمیم گیری برای حجم مبنا و دامنه نوسان، به بورس‌ها و بازارگردان داده شده که فرابورس ایران نیز بر همین اساس، برای آن دسته از شرکت‌های پایه که ۲۰ روز متوالی در صف فروش یا خرید باشند؛ یعنی، معامله‌ای انجام نشده و سهم آن شرکت قفل شده باشد، حجم مبنا را بر می‌دارد تا زمانی که به تعادل برسد.

در سه روز اول اجرای این طرح، سه سهم به تعادل رسیدند؛ به طور مثال، یکی از سهم‌ها ۱۲۰ روز در صف فروش بود و با این کار، صف فروش آن جمع شد. همچنین، به تبعیت از این طرح، اطمینان از نقدشوندگی سهام مردم نیز بالا رفته است.

پیش بینی می‌شود که عمده این دسته از شرکت‌ها، تا دو هفته آینده به حالت تعادل برسند.

یکی از روش‌های کنترل تغییرات قیمت سهام در بورس‌های جهان، تغییر دامنه نوسان یا تعیین کمترین قیمت و بیشترین قیمت، برای معامله سهام است. در این روش، سفارش‌های خرید و فروشی که در خارج از این محدوده قرار گیرند، ثبت نمی‌شوند و قیمت، تنها در محدوده خاصی تغییر می‌کند که باعث می‌شود، نوسان روزانه آن قابل کنترل باشد.

پیش‌تر، خواجه حق‌وردی معاون نظارت بازار فرابورس از حذف مشروط دامنه نوسان خبر داده بود. به گفته او، برای نمادهایی که بازارگردان دارند، با شرایط هیئت مدیره بورس‌ها می‌توان دامنه نوسان را افزایش داد و این افزایش هیچ سقفی ندارد و ضوابط آن در حال تدوین است.

معایب و مزایای دامنه نوسان

در چند روز اخیر موضوع افزایش دامنه نوسان مجددا توجه اهالی بازار سرمایه را به خود جلب کرده است؛ محدودیتی که خیلی‌ها آن را عاملی برای جلوگیری از نوسان‌های هیجانی می‌دانند و معتقدند اگر این محدودیت وجود نداشته باشد ممکن است در مدت کوتاهی سهامداران، بخش بزرگی از سرمایه‌شان را از دست بدهند. اما در طرف مقابل گروهی دیگر این محدودیت را مقصر اصلی ریزش بورس در دو سال اخیر می‌دانند. البته نباید این نکته را فراموش کرد که به ‌طور کلی دامنه نوسان، ابزاری برای کنترل نوسان‌های شدید بازار سهام است. مفهومی که برای حمایت از سهامداران خرد و مبتدی طراحی شده است و هماکنون بخش قابل توجهی از تعلل‌ موجود برای کنار گذاشتن آن هم معطوف به تبعاتی احتمالی است که می‌تواند برای این گروه از سهامداران به وجود آید. در ادامه به بررسی معایب و مزایای حذف دامنه نوسان خواهیم پرداخت.

مزایای حذف دامنه نوسان:

1- یکی از اصلی‌ترین و مهم‌ترین حسنهای حذف دامنه نوسان، جمع شدن بساط صف‌نشینی است. زمانی که محدودیتی برای دامنه نوسان وجود نداشته باشد، قیمت سهام تا زمانی که تقاضا و عرضه وجود داشته باشد بالا و پایین می‌‌رود و دیگر شاهد تشکیل صف روی مرز دامنه نخواهیم بود. موافقان حذف دامنه نوسان اعتقاد دارند در صورتی که این محدودیت وجود نداشته باشد، بازار سهام در زمان رشد و سقوط هیجانی، خیلی زودتر به تعادل می‌‌رسد و معاملات به حالت عادی بر می‌گردد.

2- گروهی از منتقدین دامنه نوسان بر این اعتقادند که وجود این محدودیت منجر به ناکارایی بورس می‌شود. زیرا وقتی ارزش ذاتی سهم به دلیل انتشار اخبار و تغیـیر عوامل اقتـصادی کاهش یا افزایش می‌‌یابد، لازم است قیمت سهم نیز متناسب با آن تغییر یابد و هرچه این دو، یعنی ارزش ذاتی و قیمت سهم به یکدیگر نزدیک‌تر باشند، بازار کاراتر خواهد بود و شرکت‌‌ها و سرمایه‌گذاران تصمیمات منطقی‌تری را اتخاذ می‌کنند. همچنین، هرچه میزان کارایی بازارها کاهش یابد و چنین ریسک‌هایی افزایـش یابد، سرمایه‌گذاران علاقه کمتری برای تحلیل و سرمایه‌گذاری در آن بازار خواهند داشت.

3- از جمله دیگر مزایایی که موافقان حذف دامنه نوسان عنوان می‌کنند، این است که با حذف دامنه نوسان حجم معاملات و نقدشوندگی سهام افزایش پیدا می‌کند. چرا که در شرایط فعلی خیلی از سهامداران تمایلی به خرید سهام در صف فروش یا تمایل به فروش آن در صف خرید ندارند. این موارد با حذف دامنه نوسان کاملا معکوس می‌شوند، چون در این صورت زمانی که فشار عرضه افزایش پیدا کند، سهامدار عمده به منظور حفاظت از دارایی‌‌های خود با خرید سهام از ریزش قیمت آن جلوگیری خواهد کرد و شاهد افزایش حجم معاملات خواهیم بود.

معایب حذف دامنه نوسان:

1- ضعف قدرت تحلیل یکی از دلایلی است که مخالفان حذف دامنه نوسان مطرح می‌کنند. این گروه از افراد معتقدند در بازاری می‌توان دامنه نوسان را حذف کرد که از قدرت تحلیل بالایی برخوردار باشد و خرید و فروش اکثر معامله‌گران آن بر اساس تحلیل صورت بگیرد نه بر اساس شایعات و بدون منطق.

2- دلیل دیگری که موافقان وجود دامنه نوسان به آن اشاره می‌کنند ذکر این نکته است که با وجود دامنه نوسان، سرمایه‌گذاران فرصت کافی دارند که اخبار مهم و جدید را مجددا ارزیابی کنند و به صورت ناآگاهانه معامله نکنند. به این ترتیب وقوع واکنش‌های احساسی و نسنجیده در بازار کاهش می‌یابد.

3-ضعف عمق بازار و نبود بازار گردان‌های قوی و حرفه‌ای، دلیل دیگری است که موافقان دامنه نوسان بر آن دامنه نوسانی تاکید دارند. ذکر این نکته ضروری است که با حذف محدودیت دامنه نوسان، در صورتی که حجم معاملات در یک نماد پایین باشد و بازارگردان‌‌ها به وظیفه خود به شکل کامل و بهینه نتوانند عمل کنند، ممکن است قیمت سهام یک شرکت در چند دقیقه ریزش سنگینی را تجربه کند.

بنابر توضیحات داده شده در حال حاضر با وجود مزایایی که دامنه نوسان دارد لیکن روند طبیعی معاملات را زیر سوال برده و باعث به وجود آوردن تمایل حرکت قیمت سهام به حدود قیمتی سقف و کف در معاملات شده که این خود هیجان و تلاطم را در بازار افزایش می‌دهد و در بلندمدت باعث از بین رفتن اعتماد سرمایه‌گذاران خواهد شد. در نتیجه لازم است سیاستگذاران در این زمینه تمهیداتی را بیندیشند که ضمن دفاع از حقوق و منافع سهامداران خرد، بازار سرمایه را به سمت یک بازار رقابت کامل سوق دهند. برای رسیدن به این هدف توجه به راه‌حل‌های زیر می‌تواند مفید فایده باشد.

- افزایش دامنه نوسان قیمت به‌صورت تدریجی

- افزایش شفافیت اطلاعاتی شرکت‌های بورسی به منظور جلوگیری از توقف طولانی مدت معاملات

- تلاش به دامنه نوسانی منظور ارتقای سواد تحلیلگری و کنترل هیجانات میان معامله‌گران از طریق برنامه‌های آموزشی

جزئیات خبر

حذف دامنه نوسان از اتفاقاتی است که اگرچه بسیاری از فعالان بازار سرمایه از سال ها قبل انتظار اجرای آن را می کشند، اما نگرانی هایی هم برای برخی فعالان این بازار ایجاد کرده است.

امیر سیدی کارشناس بازار سرمایه در گفت‌وگو با بورس نیوز در این خصوص بیان کرد: مکانیسم مهم بازار سرمایه، مکانیزم حراج است. یعنی باید کشف قیمتی صورت بگیرد که در آن قیمت، معاملات به صورت روان انجام شود. حذف دامنه نوسان دامنه نوسانی معاملات بدون شک اقدام مثبتی است؛ اما در مورد شیوه اجرای این طرح می‌توان صحبت کرد. مکانیزمی دامنه نوسانی که در بازار سرمایه ما امکان اجرای آن وجود دارد، اما به سبب وجود دامنه نوسان معاملات، کارایی خود را از دست داده؛ مکانیزم حراج تک قیمتی در تایم پیش گشایش و پایانی بازار است.

سیدی افزود: در واقع تایم پیش گشایش با این هدف و فلسفه‌ که دامنه نوسانی وجود نداشته باشد و در آن تایم با ثبت سفارشات خرید و فروش، قیمت تعیین گردد، تعریف شده است. حراج پیوسته (از ساعت ۹ الی ۱۲) اهمیت حراج تک قیمتی را ندارد و اگر اتفاق با اهمیتی رخ داده دامنه نوسانی باشد، تاثیر آن را در همان تایم پیش گشایش میتوان مشاهده کرد.

این کارشناس بازار سرمایه تصریح کرد: دامنه نوسانی برای شروع به اجرای طرح حذف دامنه نوسان، در مرحله نخست می توان دامنه نوسان را افزایش داد دامنه نوسانی و فرایند کشف قیمت در آپشن پیش گشایش و آپشن انتهایی بازار صورت بگیرد و بعد از آنکه بازار با این تغییر کنار آمد، دامنه نوسان کلاً حذف گردد.

سیدی اضافه کرد: برای اجرای چنین راهکاری می توان دو تایم ۳۰ دقیقه‌ای (یا بیشتر) در ابتدا و انتهای معاملات روزانه به عنوان پیش گشایش و پایانی بازار مشخص کرد و در این دو تایم، این دامنه نوسان افزایش یافته یا کلا حذف کرد و بعد از ثبت سفارشات، در فرایند مچینگ کشف قیمت انجام شود و معاملات در تایم مثلا ۹ الی ۱۲ انجام شود.‌ در چنین حالتی در تایم پیش گشایش و پایانی، معاملات در حالت مجاز محفوظ قرار دارد و بعد از آنکه کشف قیمت انجام شد معاملات صورت میگیرد. البته در مرحله ابتدایی می‌توان این طرح را در چند نماد بزرگ که بازارگردان داشته باشند اجرایی کرد‌ بعد این طرح را به کل نمادهای بازار تعمیم داد. اصولاً تعیین دامنه نوسان، حجم مبنا و محدودیت های این چنینی، به منظور پوشش خلا بازارگردان در بازار سرمایه ما اعمال شده است.

این کارشناس بازار سرمایه ضمن تاکید بر آن که در صورت افزایش یا حذف دامنه نوسان افت احتمالی قیمت سهام نباید موجب انتقاد سهامداران واقع شود، گفت: در نظر داشته باشید که تجربه دو سال گذشته بازار سرمایه نشان داده وجود دامنه نوسان و حجم مبنا از فراز و فرودهای شدید این بازار جلوگیری نخواهد کرد و اگر قصد داریم بازاری متعادل و معاملاتی روان داشته باشیم، باید محدودیت‌های موجود در این بازار برداشته شود.‌

سیدی افزود: البته که لازمه اجرای چنین طرحی بلوغ فکری فعالان بازار سرمایه خواهد بود. چه بسا اگر محدودیت های این چنینی در بازار سرمایه وجود نداشت، به جای آن که روند نزولی و فرسایشی دامنه نوسانی ۱۸ ماهه را متحمل شویم و بسیاری از فعالان بازار سرمایه اقدام به خروج کامل از این بازار کنند می توانستیم در همان شهریورماه معاملات را به تعادل برسانیم و حجم معاملات هم ریزش نمی‌کرد.

این فعال بازارسرمایه تاکید کرد: ماهیت اصلی بازار سرمایه یک نقدشوندگی است حفظ خواهد شد. متاسفانه با وجود محدودیت های تعریف شده در بازار سرمایه نتوانستیم مانع اصلاح قیمت سهام در ۱۸ ماه گذشته شویم، بلکه نقدشوندگی این بازار را هم از بین بردیم. معتقدم باید اطلاع رسانی و فرهنگ سازی کافی در این خصوص در بازار سرمایه ما صورت بگیرد و سرمایه‌گذاران با علم بر ویژگی‌های بازار سرمایه اقدام به سرمایه گذاری در این بازار کنند.‌

وی ادامه داد: اولویت اصلی بازار سرمایه حفظ نقدشوندگی سهام است و قیمت فقط ابزاری است که به این کمک می کند. وجود دامنه نوسان خود یکی از دلایل گمراه کردن برخی از افراد بوده که انتظار افت و خیزش شدیدی در بازار سرمایه را نداشته باشند. برخی سهم ها در یک سال و نیم گذشته اصلاح ۸۰ و ۹۰ درصدی داشته و این در این افت و سقوط نشان می‌دهد وجود دامنه نوسان مالی برای سقوط قیمت سهام نیست ، فقط مانع نقدشوندگی است.

سیدی در پایان تاکید کرد: موافق حدف دامنه نوسان هستم و به نظر می رسد اشخاصی که ریسک‌پذیری کافی نداشته و تحمل سقوط قیمت سهام را ندارند، بهتر است کلان در بازار سرمایه فعالیت سرمایه‌گذاری مستقیم نداشته باشند‌ و سرمایه گذاری های خود را از طریق صندوق‌های حرفه‌ای این بازار انجام دهند.